Energietransitie

Binnenkort zal in alle 8 gemeentes in Rivierenland (West Betuwe, Buren,
Tiel, Neder-Betuwe, Culemborg, Zaltbommel, Maasdriel, West Maas en Waal)
besluiten genomen worden over de RES 1.0 FruitDelta Rivierenland.
Inmiddels heeft de raad van de gemeente West Betuwe de RES 1.0
vastgesteld.

In deze RES (= regionale Energie Strategie) wordt o.a. beschreven welke
‘kansrijke gebieden’ er zijn voor de opwekking van 1,2 TWh aan duurzame
elektriciteit door zon en wind in 2030.
Wij hebben ons als vereniging altijd constructief maar kritisch
opgesteld en geparticipeerd in de vele ‘ruimteateliers’ waar we onze
inbreng konden leveren op al deze plannen. Dit hebben we niet alleen
voor Rivierenland gedaan maar ook voor Vijfheerenlanden (RES U16) en
Molenlanden en Gorinchem (RES Alblasserwaard).

Nu over de RES 1.0 FruitDelta Rivierenland besloten gaat worden willen
we als vereniging ook een waarschuwing uit laten gaan om niet overhaast
beslissingen te nemen. Het opwekken van duurzame energie moet niet ten
koste gaan van de kwaliteiten van het landschap, ons aller leefomgeving.
Daarom is grote zorgvuldigheid vereist. In bijgesloten brief hebben we
dat aan alle gemeentes in Rivierenland kenbaar gemaakt:

Wil je jouw mening over deze energietransitie met ons delen of over de
RES 1.0 FruitDelta Rivierenland? Stuur een mail naar
contact@lingelandschap.nl.

De gemeente Culemborg werkt aan een plan voor een tweede windpark met 6 windmolens van mogelijk 270 meter tiphoogte in het openkomgebied ten zuiden van de provinciale weg. In dit kader heeft het voorontwerp bestemmingsplan Windwinning Culemborg ter inzage gelegen.

De VBL heeft een inspraakreactie ingestuurd, waarin we aangeven het niet eens te zijn met de locatiekeuze, de positionering en de hoogte van de windturbines in het landschap. De plannen lopen naar onze mening vooruit op een totaalplan voor de RES Fruitdelta Rivierenland, dat afstemming van alle plannen met oog op behoud van landschappelijke kwaliteiten zou moeten garanderen.

De Vereniging tot Behoud van het Lingelandschap (VBL) vreest dat het Rivierengebied het onderspit zal delven door de komst van windmolens en zonnevelden. Zoals de plannen er nu voor staan dreigt een ongebreidelde wirwar aan windmolens de horizon te vervuilen.

De VBL (de Vereniging tot Behoud van het Lingelandschap met bijna 400 leden) maakt zich grote zorgen over de plannen voor de inpassing van windmolens en zonnevelden. De VBL vindt dat de Regionale Energie Strategie, de organisatie die verantwoordelijk is voor het opstellen van de plannen voor duurzame energie in 30 regio’s in Nederland) overhaast te werk gaat. Er wordt geen goede afweging gemaakt om aantasting van natuur en landschap te voorkomen. Bovendien is er onvoldoende tijd om bewoners van het Rivierengebied te betrekken bij de plannen. De VBL heeft daarom een manifest opgesteld:

De VBL is een voorstander van energietransitie, mits deze wordt ontwikkeld met oog voor behoud van landschap en waardevolle natuur. Dit kan alleen met een alomvattend plan. Daarin zouden alle ontwikkelingen een plaats moeten krijgen, zowel woningbouw, landbouw, infrastructuur, klimaatverandering en energietransitie.

In het Manifest wordt daarom gepleit voor het opstellen van een regionaal landschapsplan en het voeren van centrale regie door de overheid (lokaal en regionaal) over alle ontwikkelingen. De VBL wil met dit manifest haar zorgen kenbaar maken aan de bewoners van het Rivierengebied, gemeenteraadsleden en aan de beleidsmakers verantwoordelijk voor het opstellen van al deze plannen. Door middel van het manifest wil de VBL met alle partijen overleggen. Dit om de kwaliteit van de plannen op een hogere niveau te brengen.

Het landschap en de natuur hebben geen stem.

De VBL wil hen een stem geven.

“Windmolens en zonnevelden in Rivierenland, Vijfheerenlanden, Gorinchem en Molenlanden’

Onze Vereniging Behoud Lingelandschap bemoeit zich naast landschap en natuur óók met duurzaamheid. Daarom hebben wij al jaren de opkomst van de ‘energielandschappen’ met een positieve insteek gevolgd. Immers wij denken, dat wij het boven de grond halen van onze energievoorziening niet kunnen keren. Dan maar beter vanaf het begin meepraten en zo proberen windmolens en zonnevelden, die het oude dierbare Lingelandschap komen verstoren, zo goed en kwaad als het gaat in te passen.

We hebben al eerder een zienswijze ingediend bij het windmolenpark Deil om te laten onderzoeken of lagere windmolens tot minder zichtschade zouden leiden in de landgoederen Mariënwaerdt en Neerijnen-Waardenburg – overigens zonder succes. Nu bemoeien we ons met de Regionale Energie Strategieën (RES) in Alblasserwaard, Utrecht 16 en Rivierenland Fruitdelta.

Het is opvallend en ook wel zorgelijk, dat al die regionaal georganiseerde ‘RES-sen’ op hun eigen wijze en eigen methode komen tot een aanbod, hoeveel energie en warmte zij willen produceren in hun regio. De grenzen van die regio’s zijn door mensen getrokken. Het landschap trekt zich daar niets van aan en wandelt lustig over die grenzen heen. Dus kan zomaar in de ene RES-regio een landschap worden ontzien, terwijl datzelfde landschap in de aangrenzende RES-regio pardoes wordt volgepland met windmolens. De onderlinge samenhang is soms ver te zoeken. Het is een van de punten, die de VBL niet ophoudt te benadrukken. Werk samen! Zoek de samenhang op!

In dit artikel wordt kort ingegaan op de RES Alblasserwaard, de RES U16 de RES-Fruitdelta.

De ‘RES Alblasserwaard’

In ons werkgebied tussen Lek en Waal en van Gorinchem tot het Amsterdam-Rijnkanaal liggen ook de gemeentes Gorinchem en het per 1-1-2019 heringedeelde Molenlanden. Deze beide gemeentes liggen in de provincie Zuid-Holland. En zij vormen samen een RES-regio -namelijk de RES Alblasserwaard.

Ook in Gorinchem en Molenlanden vindt VBL zich een belanghebbende organisatie die -vaak als enige – opkomt voor het landschap. Het heeft even geduurd, maar inmiddels hebben wij de toezegging, dat de VBL als belanghebbende organisatie is opgenomen in het adressenbestand en dat wij dus stukken toegezonden zullen krijgen. Naar verwachting zal dat pas in september 2020 gebeuren.

Het bod (= besparing CO2 uitstoot) geeft een reductie van 26% bestaande uit 16% reductie door energie besparingen en 10% door duurzame energie opwekking door wind en zon. Dat betekent kort gezegd dat men voornemens is om o.a.:
2 windturbines langs de A15 bij Giessenburg, bij de bestaande 3 windturbines, te plaatsen;

• Langs de A27: 2 windturbines te plaatsen bij bedrijfsterrein Groote Haar en zonnepanelen op daken van bedrijven;
• 7 – 10 windmolens langs A15 rondom bedrijventerrein Avelingen en zonnepanelen op bedrijfsdaken;
• 2 tot 7 windturbines en zonnepanelen op daken bij de bedrijven van de Lingezone langs de A15 bij Gorinchem – Oost;
• Oud Alblas bij Papendrecht, direct langs de A15: zonnepanelen en windmolens;
• 300 kleine windmolens (tip hoogte 20 meter) te plaatsen bij agrarische bedrijven.

Wil je je op de hoogte stellen van wat er in deze RES-regio inmiddels is gebeurd, dan kun je daar het meeste over lezen in de bijlage: RES Alblasserwaard:

De ‘RES U16’
‘Het laadvermogen van het landschap’

In ons werkgebied ligt ook de gemeente Vijfheerenlanden – VHL. Omdat deze nieuwe gemeente is toegevoegd aan de provincie Utrecht, valt VHL nu in de RES U16 – dat zijn 16 gemeentes ongeveer in het zuiden en westen van de provincie Utrecht.

Sinds enige maanden is de VBL betrokken bij de totstandkoming van het RES-bod dat U16 inmiddels aan de centrale Klimaatorganisatie heeft gedaan.

Opvallend is, dat elke RES-regio een geheel eigen strategie heeft ontwikkeld om tot een RES-bod te komen. In RES U16 heeft men de opgave voor RES 2020 én de opgave voor RES 2030 in eerste instantie toegewezen aan de afzonderlijke gemeentes.

Net zoals in alle andere regio’s bestaat het bod 2020, dat Concept-RES wordt genoemd, uit al bestaande windmolens, bestaande zonnevelden en concrete plannen voor wind en zon. Voor VHL betekent dat, dat VHL 3 al bestaande windmolens (bij Autena langs de A2) én nog 3 nieuwe windmolens aanbiedt. Voor zon is de gemeenteraad van Vijfheerenlanden slechts bereid om grootschalig zon-op-grote-daken aan te bieden.

Voor het RES-bod 1.0 dat in 2021 klaar moet zijn, wordt globaal de opgave verdubbeld. En dat zal dan in 2030 moeten zijn gerealiseerd (0,39 Twh).
VHL heeft met de uitspraak van de gemeenteraad over het concept RES-bod 2020 best wel een probleem. De raad wilde graag wat kleinere molens hebben dan de molens die nu het meest gangbaar zijn: die van 5,6 MW vermogen. En zij willen dus alleen zon-op-dak.

Daardoor verdubbelt dan het aantal molens, dat nodig is: in 2030 zullen dan geen 26 grote windmolens nodig zijn, maar 59 kleinere van 3 MW. En in 2030 zullen er in Vijfheerenlanden ook 276 ha zonnevelden nodig zijn. Dat is met geen mogelijkheid met zon-op-dak op te vangen.

En pas nu (mei en juni 2020) is men in de provincie Utrecht begonnen met te kijken wat het landschap daarvan kan hebben. Prachtig geformuleerd heet dat: wat het laadvermogen van het landschap is.

Er zijn al wat algemene principes afgesproken. Voor windmolens is als principe uitgesproken dat deze niet als ‘vlakken’ of als ‘zwermen’ zullen worden aangelegd, maar dat ‘lijnen’ te prefereren zijn. Voor zonnevelden is als principe afgesproken dat zij moeten aansluiten bij de ter plaatse karakteristieke verkaveling.

Heel interessant juist in deze RES U16 was, dat men bij een lijnopstelling van windmolens afwoog of deze lijnopstelling de landschappelijke, natuurlijke lijnen moest volgen of de lijnen van snelwegen of kanalen, vaak juist onnatuurlijke lijnen.
Als VBL hebben we bewerkstelligd, dat een dreigend vlak met zo’n 14-20 windmolens juist ten noorden van Leerdam in de tweede versie van het landschappelijke laadvermogen is verdwenen. VBL zou in principe wel een lijnopstelling van windmolens langs de A27 hebben bepleit, ware het niet dat deze snelweg dwars over de stroomrug langs de Lek en dwars door het veenweidelandschap van Vijfheerenlanden loopt. Bovendien blijken langs de A27 ook veel praktische belemmeringen zoals woonbebouwing waar afstand gehouden moet worden.
Als je rekening houdt met landschappelijke principes is er wel een optie besproken om langs de A2 van Vianen tot ongeveer Zijderveld een lint van een beperkt aantal windmolens te bouwen.

Beslissingen zijn er nog niet genomen. Wordt vervolgd. Lees hier de bijlage:

De ‘RES bod FruitDelta Rivierenland’

(zie ook artikel: “ Energietransitie in het Lingelandschap” in de Lingeschouw 2020)
Alle 8 gemeentes in regio Rivierenland (waaronder Tiel, Buren en West Betuwe) hebben ingestemd met het bod voor de bijdrage aan de duurzame energieopwekking met zonnepanelen en windturbines. Zie rapport:

Dit bod is ingediend bij het Nationaal Programma, samen met alle andere regio’s in Nederland, zie¹) en ²) hieronder.

In dit bod gaat het om reeds gerealiseerde en geplande projecten, zoals bijvoorbeeld de windturbines bij Deil, op de AVRI en de 7 – 10 geplande windturbines bij Culemborg. Maar het streven is om dit bod te verdubbelen bij de verdere uitwerking, En dat betekent ca. 176 ha aan zonnevelden en ca. 42 windturbines erbij.
De inpassing hiervan wordt een enorme opgave. En het wordt echt spannend welke gevolgen dit zal hebben voor het landschap.

Hoe verder?
Het is nog niet duidelijk hoe de inbreng van partijen, zoals ook de VBL, georganiseerd gaat worden om te komen tot RES 1.0, = de verdere uitwerking van het bod. Wij willen daar niet op wachten maar alvast nadenken welke rol wij als VBL kunnen hebben bij deze uitwerking en we willen werken aan een visie op deze opgave.

Dit willen we doen in de werkgroep Energietransitie in de komende maanden.
Ben je geïnteresseerd en wil je hier ook aan meedoen, geef je dan op door een mail te sturen aan: contact@lingelandschap.nl

Noot:
¹) Met de regionale energiestrategie (=RES) wordt invulling gegeven aan de afspraken in het nationaal klimaatakkoord. De Nederlandse regering heeft het klimaatakkoord van Parijs (2015) onderschreven en verankerd in de klimaatwet (2019). De doelstellingen van Parijs zijn ook verankerd in harde Europese regelgeving en afspraken. Ook de keuze om te stoppen met de gaswinning in Groningen maakt een energietransitie naar andere energiebronnen in Nederland noodzakelijk. Door de afspraken in het nationaal klimaatakkoord zijn decentrale overheden onderdeel van deze wettelijke nationale opgave. De inspanningen die decentrale overheden daarvoor moeten leveren, zijn daardoor groter dan voorheen en niet meer vrijblijvend.
²) Wat gebeurt er landelijk na inleveren ontwerp RES met concept bod? Het PBL( = het Planbureau voor de Leefomgeving) en het Nationaal Programma RES (NPRES) evalueren de ingediende RESsen en biedingen. Doel van de PBL analyse is een landelijk beeld te krijgen van de voortgang (geen PBL oordeel per RES). Het NPRES voert in de zomer gesprekken met de RESsen aan de hand van de evaluatie en er komen gesprekken tussen RESsen. Insteek is het versterken van de RESsen en te kijken of de landelijke opgave 35TWh gehaald is of haalbaar te maken is. Tegelijkertijd werken de drie koepels (VNG, Unie van Waterschappen, en IPO) aan Route35: een verdeelsystematiek die in werking gaat als het uiteindelijk op voorgenoemde wijze niet lukt om de 35 TWh te halen. Deze verdeelsystematiek bestaat op dit moment nog niet – uitgangspunt is steeds een proces van onderop. Route 35 wordt door de koepels vormgegeven en zal worden vastgesteld via de gangbare kanalen van deze koepels met daarna bekrachtiging van het Bestuurlijk Overleg Energie en Klimaat (Minister van EZK, BZK en vertegenwoordiging van de drie koepels).De eventuele verdeelsystematiek zal niet gebaseerd zijn op de omvang van de ingediende biedingen van de regio’s. In oktober wordt de definitieve verdeling van de 35TWh opgave tussen de 30 regio’s bekend.

In de afgelopen maanden zijn er in Rivierenland bij alle 8 gemeentes RES ateliers (= Regionale Energie Strategie georganiseerd door de Provincie Gelderland in samenwerking met de verschillende gemeentes. Er zijn in totaal 2 bijeenkomsten per gemeente geweest.

VBL is betrokken geweest bij de gemeente West Betuwe, Tiel en Buren. Bij deze laatste gemeente heeft het VBL samengewerkt met de Groene Coalitie, een initiatief van bezorgde en actieve  bewoners uit Buren. VBL heeft ook inbreng geleverd bij een workshop over de energietransitie in de NHW (Nieuwe Hollandse Waterlinie)

Bij al deze bijeenkomsten en ateliers gaat het in deze fase over het verzamelen van de mogelijkheden en de zorgen rondom de opwekking van duurzame energie. Met al deze verzamelde informatie worden nu de kansen en randvoorwaarden door de Provincie uitgewerkt en de bedoeling is dat deze uitwerking plaatsvindt in nauwe samenwerking met inwoners, raden en andere regionale organisaties.

Advies RES Ateliers

Alhoewel, zoals hierboven aangegeven, de uitwerking nog moet plaatsvinden, zijn er na alle RES Rivierenland bijeenkomsten enige voorzichtige richtlijnen geconstateerd:

t.a.v. Windenergie / windmolens

Advies is om de zone langs de A15 optimaal te benutten.

Het Lingelandschap ten westen van Tiel wordt als kwetsbaar gezien en minder geschikt voor de ontwikkeling van grote projecten.

De openkomgronden zijn enerzijds geschikt door de ruimte en de lage gronddruk (lage dichtheid bebouwing). Anderzijds zijn dit nu juist open gebieden en zijn er argumenten om dit zo te houden.

t.a.v. Zonne energie / zonnevelden

Advies is om hier ook de mogelijkheden langs de A15 en de Betuwelijn te benutten. Het financieel rendement is hier minder hoog, maar de plek is ruimtelijk zeer geschikt.

Er is ook een pleidooi gehouden om zon-op-het dak integraal mee te nemen in de RES.

Beleidskader zonneparken West Betuwe

De gemeente West Betuwe is bezig om een beleidskader op te stellen voor zonneparken om allerlei initiatieven te kunnen toetsten. Zonneparken hebben een enorme impact op het landschap. Het beleidskader geeft daarom ruimtelijke en landschappelijke randvoorwaarden waar deze zonneparken aan moeten voldoen. De gemeente wil met dit beleidskader ervoor zorgen dat zoveel mogelijk mooie landschappen, natuur, landbouwgrond en dorpsranden worden ontzien en dat de participatie met de omgeving zo goed mogelijk verloopt.

Naast zoveel mogelijk daken met zonnepanelen wil de gemeente, om aan haar opgave t.a.v. de klimaatdoelstellingen te voldoen =energieneutraal in 2030 + 66% CO2 reductie in 2030 en het bod van de RES), ongeveer 100 ha. zonnevelden realiseren voor 2023.

Op 4 februari 2020 is er over dit onderwerp een beeldvormende raadsbijeenkomst geweest. Nu volgt nog een oordeelsvormende en tot slot een besluitvormende raadsbijeenkomst plaats over dit beleidskader.

De planning ziet er globaal als volgt uit:

• Uitwerken en opleveren RES. Product: concept RES bod. Juni 2020 moet dit bod ingediend worden bij het National Programma RES. In januari 2020 wordt 1e versie concept bod voorgelegd aan atelierdeelnemers (waaronder VBL) en gemeenteraden.
• Uitwerken en opleveren RES 1.0. Product: Definitief RES Bod 1.0.In periode juni 2020 – maart 2021 wordt bod van 30 klimaatregio’s door PBL (planbureau leefomgeving) beoordeeld / berekend welke bijdrage geleverd wordt aan duurzame elektriciteit en duurzame warmte. Deze berekening leidt mogelijk tot een herverdeling in de regio’s. Uiterlijk op 1 maart 2021 wordt het Definitief RES Bod ingediend bij het National Programma RES. Hierin staan o.a. de zoekgebieden naar concrete locaties.
• Van inzet naar uitvoering. Medio 2021 start de uitvoering, de financiering en de monitoring. De RES wordt elke 2 jaar geëvolueerd en zo nodig bijgesteld.

De rol van VBL

Formeel wordt de concept RES door Gemeenten, Waterschap en Provincie vastgesteld. Gemeenteraden verwachten echter van Stuurgroep RES dat zij de spelregels bepalen ook t.a.v. de participatie(draagvlak bij inwoners) en de communicatie. wie is waarvoor verantwoordelijk. Dit moet nog worden uitgewerkt. Het is daarom nog lastig om precies aan te geven hoe wij als VBL daarin kunnen participeren. Maar we blijven erbij betrokken en zullen elke aanleiding aangrijpen om het landschap van de Linge een stem te geven. Wil jij hier ook je inbreng leveren en betrokken worden bij deze energietransitie, geef je dan op voor de werkgroep Energietransitie in het Lingelandschap vera.van.loon@lingelandschap.nl