Energietransitie

Energietransitie in het Lingelandschap

2 augustus 2019

Inleiding

Nu het Klimaatakkoord is vastgesteld, wordt het eindelijk voor eenieder duidelijk dat er een grote opgave ligt voor Nederland om de ambities waar te maken en de uitstoot van CO2 in 2030 met 50 – 55% te verminderen. In de komende jaren zullen wij allemaal geconfronteerd worden met de inpassing van windmolens en zonnevelden.

Nu al liggen er al aanvragen voor vele honderden hectares zonnevelden en voor ca. 15 – 20 windmolens.

Ongeveer een jaar geleden zijn we daarom als VBL gestart met een werkgroep Energietransitie in het Lingelandschap. In deze werkgroep ging het vooral om kennis te vergaren om een goede gesprekspartners te worden en om onze leden goed te kunnen ondersteunen bij het bepalen van een standpunt ten aanzien van deze energietransitie en de gevolgen die het zal hebben voor het (Linge-) landschap.

We doen ook als VBL mee met de RES (Regionale Energie Strategie) – ateliers in de regio Rivierenland.

Als u geïnteresseerd bent en actief wil deelnemen aan de werkgroep dan kunt u contact opnemen: contact@lingelandschap.nl.

RES (=Regionale Energie Strategie)

De RES – ateliers worden georganiseerd door de Regio Rivierenland in samenwerking met de 8 gemeentes: Culemborg, Buren, West Betuwe, Tiel, Neder Betuwe, West Maas en Waal, Maasdriel en Zaltbommel.

Opgave

Alhoewel er erg ‘geheimzinnig’ gedaan wordt over de berekeningen die ten grondslag liggen aan de opgave voor de regio Riviergebied, wordt wel gesproken over een indicatieve opgave:

Voor 2050 is dat 193 windmolens en 1726 ha. zonnevelden.
Voor 2030 is dat 80 windmolens en 800 ha. zonnevelden.
In 2019 zijn er al: 11 windmolens (22MW), een waterkrachtcentrale (14MW) en 10 ha. zonnevelden.
In ontwikkeling zijn 15 – 20 windmolens en 300 – 500 ha zonnevelden.

RES houdt zich bezig met:

Aanbod van de Regio in wind en zonne-energie als bijdrage aan de landelijke opgave van 35 TWh, energieopwekking op land in 2030.
Regionale structuur warmte, een voorstel voor de regionale verdeling van warmte.
Zon op daken
Inzicht in CO2 besparing.

RES bod Regio Rivierenland bestaat straks uit:

Kaarten met zoeklocaties voor de opwekking van zon en wind voor 8 gemeentes in 2030.
Optelling van de op te wekken MWh.
Uitwerkingen van de vormgeving en goede ruimtelijke inpassing van deze grootschalige opwekking
Beeld op kaart van de huidige infrastructuur voor elektra en de benodigde aanpassingen.

RES gaat niet over windenergie op zee en niet over kernenergie!

Slogan RES: Draagvlak = sleutel tot succes!

De Regio Rivierenland is daarom bezig om samen met de 8 gemeentes ateliers te organiseren met vertegenwoordigers uit diverse organisaties en bedrijven, de lokale stakeholders. Met deze ateliers willen ze dit draagvlak verkrijgen.

RES – ateliers

Om te begrijpen waar de ateliers over gaan verwijzen we naar het Werkboek dat als basis gebruikt wordt in de ateliers. Dit boek is opgesteld door de landschaparchitecten Feddes / Olthof i.s.m. Ziegler Branderhorst. Het bevat speregels, ruimtelijke basisinformatie en ontwerpprincipes. Het is de bedoeling om aan de hand van analyses van het landschap en landgebruik te komen tot ontwerpprincipes en spelregels voor de inpassing van zonnevelden en windmolens. Dit zal, na confrontatie met de eisen van de Provincie – het Nationale Programma RES van het Rijk – de VNG – Unie van Waterschappen, de input leveren (bouwstenen) voor de RES bod.

In de RES-ateliers worden 3 rondes gehouden. Het VBL heeft tot nu toe geparticipeerd in 2 rondes bij de gemeente West Betuwe (21 mei en 17 juni), de 1^e ronde bij gemeente Tiel (8 juli) en in augustus en september volgen nog de 2^e ronde Tiel en 1^e ronde Buren. Na Ronde 2 wordt in alle 8 gemeenten een regionaal beeld gemaakt en geanalyseerd door de Provincie (? Of de Regio zelf?). Er wordt een berekening gemaakt van de hoogte van de duurzame opwekking, Liander maakt een analyse van de zoekgebieden en de infrastructuur. Uit deze regionale analyse volgen naar verwachting vragen om nadere lokale uitwerking. Ronde 3 (september) zullen de vragen uit de regionale analyse worden opgepakt. Dit kan gaan over de lokale bijdrage aan het regionale bod, maar ook over de kwaliteit van de ruimtelijke inpassing of de meekoppelkansen. De kaart met zoekgebieden wordt preciezer en concreter gemaakt dan in Ronde 2.

De uitkomst van deze ateliers (concept RES bod) wordt naar verwachting begin 2020 aan de acht Gemeenteraden voorgelegd. In de ateliers zelf wordt geen besluit genomen. De planning van het regionaal bod wordt op dit moment herzien. Na raadpleging in de gemeenteraden zal er op 2 niveaus onderhandeld worden:

RES Rivierenland en het Nationaal Programma RES. Deze laatste zou mogelijk een aanwijzing kunnen geven als de ambities niet worden gehaald. Hoogte bod bepaalt de bijdrage aan de landelijke doelstelling van 35 TWh.
Gemeente onderling. Wie gaat welke lasten dragen?

Voor meer informatie over Nationaal Programma Regionale Energie Strategie, klik hier om naar de website te gaan.

Tot slot

VBL vindt het van groot belang om dit proces nauwlettend te blijven volgen en haar leden daarover te informeren. Tot nu toe heeft het VBL haar standpunt (hieronder te downloaden) ingebracht en bij diverse gelegenheden (gemeenteraad West Betuwe op 7 mei jl. en in de verschillende ateliers) ook verwoord.

Standpunt VBL Energietransitie Download

Zienswijze VBL op energietransitie

7 mei 2019

Tijdens de beeldvormende informatiesessie van de gemeenteraad West Betuwe afgelopen dinsdag 7 mei 2019, deelde Cathrijn Haubrich (voorzitter VBL) de zienswijze van de vereniging met betrekking tot de energietransitie in het Lingelandschap. Klik hier om het artikel te lezen dat na aanleiding hiervan is verschenen in het Kontakt Leerdam.

Werkgroep Energietransitie aan de slag

1 april 2019

Op het thema Energietransitie zijn we aan de slag gegaan. Inmiddels zijn er al 5 werkgroep bijeenkomsten geweest waar 14 mensen aan deelnemen in wisselende samenstellingen. Belangrijke doel van deze werkgroep is om voldoende kennis opdoen over energietransitie om:

een gesprekspartner te worden met beleidsambtenaren, raadsleden en bestuurders van gemeentes aan de Linge;
de plannen bij de diverse gemeentes kritisch volgen;
signaal functie naar het bestuur VBL;
een inhoudelijk bijdrage te kunnen leveren aan de plannen van gemeentes zodat VBL als een serieuze partij bij deze plannen wordt betrokken.

In de werkgroep wordt bepaald welke kennis nodig is en waar deze kennis gehaald kan worden. Ook de werkgroep communicatie wordt erbij betrokken om gezamenlijk een strategie te bedenken over dit onderwerp.

Nu is de werkgroep aan het nadenken hoe de VBL haar inbreng / haar visie op deze transitie vorm moeten geven. Er is ook haast bij het ontwikkelen van deze visie want gemeentes krijgen vele aanvragen op dit moment voor bv. Zonneparken. Zonder kaders lopen we achter de feiten aan.

En passend binnen de nieuwe werkwijze van de VBL wordt regelmatig teruggekoppeld naar het bestuur van het VBL zodat tijdige, indien noodzakelijk, bijsturing kan plaatsvinden.

Tekenen van verandering

3 maart 2019

“De energietransitie zal het Nederlandse landschap ingrijpend veranderen” is een veel geciteerde uitspraak van de voorzitter van het college van rijk adviseurs en rijksbouwmeester Floris Alkemade, recent nog op televisie. Hij vervolgde met de waarschuwing, dat hiervoor regie nodig is om de kwaliteit van de ruimtelijke leefomgeving, van het landschap, te waarborgen. In het Panorama Nederland (zie verder op in dit bericht) wordt dit in bredere samenhang met maatschappelijke vraagstukken gezien.

Dat we niet ontkomen aan het plaatsen van zonneparken en windmolens lijkt een consensus. Het gaat er dus om: hoe? en waar? Gemeentebesturen, particulieren, ondernemers, investeerders, energiemaatschappijen niemand wil de boot missen. Het is haast een koorts die het land in de greep heeft. Vooralsnog dus zonder duidelijke regie.

Ondertussen zijn er in het Rivierengebied een groeiend aantal energiebronnen ontstaan en zichtbaar. Wij laten een paar de revue passeren en wagen ons aan een voorzichtige beoordeling vanuit landschappelijk oogpunt.

Zonnevelden

Het zonnepark op het AVRI terrein langs de A15. 34.000 zonnepanelen op de vuilstortheuvel zijn goed voor groene energie voor 3000 huishoudens. Het maakt slim gebruik van grond, die voor landbouw of bebouwing niet bruikbaar is. De zichtbaarheid vanuit de A15 is weliswaar groot, toch passend bij het bedrijvengebied en industriële karakter van deze strook.

Windmolens

Dit project is door Betuwewind gelijktijdig met de 11 windmolens bij het knooppunt Deil ontwikkeld. Op dit moment worden in natuurgebied van Staatsbosbeheer de funderingen aangelegd voor deze giganten. Het wordt spannend! De zichtbaarheid zal enorm zijn. Hoe zullen we dat beleven? Nog even genieten van het landschap zonder en straks trots zijn op de windmolens?

Horizon vervuiling?

De windmolens bij Culemborg en Vianen, zijn weliswaar niet in het kerngebied van het Lingelandschap, maar tonen goed aan hoe ver de optische uitwerking strekt.

Zicht vanuit Hei- en Boeicop richting Vianen.

Duurzame verstedelijking

Waterschap Rivierenland heeft bij de rioolzuivering in Gorinchem –Oost 2700 zonnepanelen gezet. Met behulp van de zon wordt rioolwater schoongemaakt. Een mooi voorbeeld van directe toepassing die landschappelijk geen negatieve invloed heeft. Het heeft immers een industriële bestemming. Op “de ladder van duurzame verstedelijking” staat dit bovenaan. Volgens deze geldt bij het zoeken naar locaties voor zonneparken: eerst op daken, dan op industriële bestemmingen, enzovoort en pas als laatste op landbouwgrond.

Een dakenwet!

“Daken van bedrijven, dat zijn de aangewezen plekken om zonnepanelen te leggen”, daar is het iedereen over eens, dat moet veel meer worden toegepast. Citaat Rijks adviseur Frans Alkemade: “Er moet een dakenwet komen”. Waarom vallen mij geen grote zonnepanelen op daken op? Wellicht omdat ze op platte daken liggen en niet zichtbaar zijn? Mooi, dat is precies de bedoeling! Of omdat ze er nog zeldzaam zijn? Wel op boeren bedrijfshallen, op de grote schuine dakvlakken, die door hun ligging in het open veld van verre te zien zijn. Een spiegelend oppervlak, weliswaar opvallend maar acceptabel.

Zonnepanelen naast historische boerderij.

Inpassing van zonnepanelen

Openbare gebouwen doen ook mee. Het meest bijzondere vind ik wel de kerk in Leerdam, met de panelen in de vorm van een kruis laat zien dat je er meer van kunt maken dan alleen een functionele noodzaak.

Niet alle daken vol

En dan de steeds groeiende aantal zonnepanelen op daken van woonhuizen. Bewoners grijpen de kans op subsidie aan, willen hun steentje bijdragen aan de energietransitie. Soms lijkt het dat men dan maar op de koop toeneemt, dat het aanzien van het huis er door aangetast wordt. En helaas betekent dit ook een aantasting van het landschapsbeeld. De karakteristieke woonhuizen in onze dorpen en langs de dijken in het rivierengebied zijn onlosmakelijk en bepalend voor dat landschapsbeeld. De vraag rijst of collectieve zonneparken een oplossing zou zijn om verdergaande verrommeling te voorkomen.

“Sunflower”

Recent is een bijzondere vorm van zonnepanelen “gegroeid” langs de dijk. Zonnepanelen in de vorm van een grote bloem, sunflower genoemd. De huiseigenaren maakten de overweging, op het groene dak zonnepanelen leggen, die van verre zichtbaar zijn? De panelen op een pergola om het huis leggen? Neen, dat zou te veel impact hebben op het aanzicht. Men koos voor een verzelfstandiging, op zich een mooi ding. Ik citeer: “ Het verhaal zegt dat we hem mooi vinden qua zonnepanelen en techniek, maar een aanwinst voor het Lingelandschap is het natuurlijk niet, want mooier is helemaal niets neerzetten”. Dit is het dilemma en ook het resultaat.

Panorama Nederland

Panorama Nederland is een toekomstperspectief voor ruimtelijke inrichting van Nederland. Het laat zien hoe de grote maatschappelijk vraagstukken van nu de sleutel kunnen zijn voor welkome, structurele verbeteringen in de toekomst. Het is opgesteld door het college van Rijks adviseurs en werd in december 2018 gepresenteerd aan de minister. Floris Alkemade is rijksbouwmeester en voorzitter van het college van Rijk adviseurs. In een interview met Cobouw 1 januari 2019 zegt hij met betrekking tot energietransitie en het landschap het volgende:

Citaat: “In onze visie winnen we een derde van alle toekomstige energie door te besparen. Isoleren en efficiënter met bronnen omgaan. Een derde is afkomstig van geothermie en aquathermie. En dan is er nog een derde nodig aan elektriciteit, waarvan de helft afkomstig is van windparken op zee. In totaal een zesde van de complete energiebehoefte. Offshore windmolens kunnen voldoende schaalgrootte halen, terwijl ze ver weg staan en ze nauwelijks ziet. De rest van de stroom moet komen van windmolens op land en van zonneparken op daken en gevels. We pleiten voor terughoudend te zijn met de aanleg van zonneparken. Daarmee leg je alleen maar weer een nieuwe industriële laag over het landschap heen. Daar wordt de ruimtelijke kwaliteit niet beter van. Terwijl er zoveel daken onbenut zijn. Wij pleiten voor een speciale dakenwet.”

Uit Cobouw 1 januari 2019, interview met Floris Alkemade

Regie noodzakelijk

De VBL staat achter de roep om regie. De overheid moet haar rol vervullen om initiatieven in goede banen te leiden en te zorgen dat energietransitie niet ten koste gaat van waardevolle landschappen.

Update zonnepanelen Lingegebied

1 maart 2019

Door onze Vereniging is in 2018 onderkend, dat de transitie naar Duurzame Energie een van de meest urgente kwesties gaat worden als het gaat om behoud van het Lingelandschap. De opwek van duurzame energie via zon en wind gebeurt immers dichtbij én bovengronds. En dat is heel wat anders dan hier en daar een energiecentrale, of die nu gasgestookt, met kolen of met kernenergie wordt gedraaid.

Het windmolenpark Deil en de met zonnepanelen belegde vuilnisbelt van de AVRI in Geldermalsen zijn daar goede voorbeelden van.

Al in het najaar van 2017 bleek, dat energiecowboys niet alleen het Lingegebied bij Tiel-Wadenoyen hadden afgegraasd, maar dat er ook in Geldermalsen, Lingewaal, Leerdam en Buren aanvragen waren binnengekomen om op landbouwgrond zonneparken te mogen aanleggen. In november 2017 heeft de VBL daarom alle gemeentes in het Lingegebied aangeschreven, dat het honoreren van die aanvragen tot verglazing van het mooie rivierengebied zou leiden. De gemeentes moesten –zo was ons dringende verzoek- vooral snel beleid hierop maken.

Er werd ons verzekerd, dat bijvoorbeeld in de nieuwe gemeente West Betuwe eerst beleid met betrekking tot zonneparken zou worden gemaakt. Tot die tijd zou er geen enkele aanvraag worden gehonoreerd.

Dat er toch nog eentje was doorgeslipt, bleek in oktober 2018 toen werd gepubliceerd dat Geldermalsen voornemens was het bestemmingsplan aan te passen t.b.v. Zonnepark Beesd.

Zonnepark Beesd wordt als een apart project besproken.