“Windmolens en zonnevelden in Rivierenland, Vijfheerenlanden, Gorinchem en Molenlanden’
Onze Vereniging Behoud Lingelandschap bemoeit zich naast landschap en natuur óók met duurzaamheid. Daarom hebben wij al jaren de opkomst van de ‘energielandschappen’ met een positieve insteek gevolgd. Immers wij denken, dat wij het boven de grond halen van onze energievoorziening niet kunnen keren. Dan maar beter vanaf het begin meepraten en zo proberen windmolens en zonnevelden, die het oude dierbare Lingelandschap komen verstoren, zo goed en kwaad als het gaat in te passen.
We hebben al eerder een zienswijze ingediend bij het windmolenpark Deil om te laten onderzoeken of lagere windmolens tot minder zichtschade zouden leiden in de landgoederen Mariënwaerdt en Neerijnen-Waardenburg – overigens zonder succes. Nu bemoeien we ons met de Regionale Energie Strategieën (RES) in Alblasserwaard, Utrecht 16 en Rivierenland Fruitdelta.
Het is opvallend en ook wel zorgelijk, dat al die regionaal georganiseerde ‘RES-sen’ op hun eigen wijze en eigen methode komen tot een aanbod, hoeveel energie en warmte zij willen produceren in hun regio. De grenzen van die regio’s zijn door mensen getrokken. Het landschap trekt zich daar niets van aan en wandelt lustig over die grenzen heen. Dus kan zomaar in de ene RES-regio een landschap worden ontzien, terwijl datzelfde landschap in de aangrenzende RES-regio pardoes wordt volgepland met windmolens. De onderlinge samenhang is soms ver te zoeken. Het is een van de punten, die de VBL niet ophoudt te benadrukken. Werk samen! Zoek de samenhang op!
In dit artikel wordt kort ingegaan op de RES Alblasserwaard, de RES U16 de RES-Fruitdelta.
De ‘RES Alblasserwaard’
In ons werkgebied tussen Lek en Waal en van Gorinchem tot het Amsterdam-Rijnkanaal liggen ook de gemeentes Gorinchem en het per 1-1-2019 heringedeelde Molenlanden. Deze beide gemeentes liggen in de provincie Zuid-Holland. En zij vormen samen een RES-regio -namelijk de RES Alblasserwaard.
Ook in Gorinchem en Molenlanden vindt VBL zich een belanghebbende organisatie die -vaak als enige – opkomt voor het landschap. Het heeft even geduurd, maar inmiddels hebben wij de toezegging, dat de VBL als belanghebbende organisatie is opgenomen in het adressenbestand en dat wij dus stukken toegezonden zullen krijgen. Naar verwachting zal dat pas in september 2020 gebeuren.
Het bod (= besparing CO2 uitstoot) geeft een reductie van 26% bestaande uit 16% reductie door energie besparingen en 10% door duurzame energie opwekking door wind en zon. Dat betekent kort gezegd dat men voornemens is om o.a.:
2 windturbines langs de A15 bij Giessenburg, bij de bestaande 3 windturbines, te plaatsen;
- Langs de A27: 2 windturbines te plaatsen bij bedrijfsterrein Groote Haar en zonnepanelen op daken van bedrijven;
- 7 – 10 windmolens langs A15 rondom bedrijventerrein Avelingen en zonnepanelen op bedrijfsdaken;
- 2 tot 7 windturbines en zonnepanelen op daken bij de bedrijven van de Lingezone langs de A15 bij Gorinchem – Oost;
- Oud Alblas bij Papendrecht, direct langs de A15: zonnepanelen en windmolens;
- 300 kleine windmolens (tip hoogte 20 meter) te plaatsen bij agrarische bedrijven.
Wil je je op de hoogte stellen van wat er in deze RES-regio inmiddels is gebeurd, dan kun je daar het meeste over lezen in de bijlage: RES Alblasserwaard:
De ‘RES U16’
‘Het laadvermogen van het landschap’
In ons werkgebied ligt ook de gemeente Vijfheerenlanden – VHL. Omdat deze nieuwe gemeente is toegevoegd aan de provincie Utrecht, valt VHL nu in de RES U16 – dat zijn 16 gemeentes ongeveer in het zuiden en westen van de provincie Utrecht.
Sinds enige maanden is de VBL betrokken bij de totstandkoming van het RES-bod dat U16 inmiddels aan de centrale Klimaatorganisatie heeft gedaan.
Opvallend is, dat elke RES-regio een geheel eigen strategie heeft ontwikkeld om tot een RES-bod te komen. In RES U16 heeft men de opgave voor RES 2020 én de opgave voor RES 2030 in eerste instantie toegewezen aan de afzonderlijke gemeentes.
Net zoals in alle andere regio’s bestaat het bod 2020, dat Concept-RES wordt genoemd, uit al bestaande windmolens, bestaande zonnevelden en concrete plannen voor wind en zon. Voor VHL betekent dat, dat VHL 3 al bestaande windmolens (bij Autena langs de A2) én nog 3 nieuwe windmolens aanbiedt. Voor zon is de gemeenteraad van Vijfheerenlanden slechts bereid om grootschalig zon-op-grote-daken aan te bieden.
Voor het RES-bod 1.0 dat in 2021 klaar moet zijn, wordt globaal de opgave verdubbeld. En dat zal dan in 2030 moeten zijn gerealiseerd (0,39 Twh).
VHL heeft met de uitspraak van de gemeenteraad over het concept RES-bod 2020 best wel een probleem. De raad wilde graag wat kleinere molens hebben dan de molens die nu het meest gangbaar zijn: die van 5,6 MW vermogen. En zij willen dus alleen zon-op-dak.
Daardoor verdubbelt dan het aantal molens, dat nodig is: in 2030 zullen dan geen 26 grote windmolens nodig zijn, maar 59 kleinere van 3 MW. En in 2030 zullen er in Vijfheerenlanden ook 276 ha zonnevelden nodig zijn. Dat is met geen mogelijkheid met zon-op-dak op te vangen.
En pas nu (mei en juni 2020) is men in de provincie Utrecht begonnen met te kijken wat het landschap daarvan kan hebben. Prachtig geformuleerd heet dat: wat het laadvermogen van het landschap is.
Er zijn al wat algemene principes afgesproken. Voor windmolens is als principe uitgesproken dat deze niet als ‘vlakken’ of als ‘zwermen’ zullen worden aangelegd, maar dat ‘lijnen’ te prefereren zijn. Voor zonnevelden is als principe afgesproken dat zij moeten aansluiten bij de ter plaatse karakteristieke verkaveling.
Heel interessant juist in deze RES U16 was, dat men bij een lijnopstelling van windmolens afwoog of deze lijnopstelling de landschappelijke, natuurlijke lijnen moest volgen of de lijnen van snelwegen of kanalen, vaak juist onnatuurlijke lijnen.
Als VBL hebben we bewerkstelligd, dat een dreigend vlak met zo’n 14-20 windmolens juist ten noorden van Leerdam in de tweede versie van het landschappelijke laadvermogen is verdwenen. VBL zou in principe wel een lijnopstelling van windmolens langs de A27 hebben bepleit, ware het niet dat deze snelweg dwars over de stroomrug langs de Lek en dwars door het veenweidelandschap van Vijfheerenlanden loopt. Bovendien blijken langs de A27 ook veel praktische belemmeringen zoals woonbebouwing waar afstand gehouden moet worden.
Als je rekening houdt met landschappelijke principes is er wel een optie besproken om langs de A2 van Vianen tot ongeveer Zijderveld een lint van een beperkt aantal windmolens te bouwen.
Beslissingen zijn er nog niet genomen. Wordt vervolgd. Lees hier de bijlage:
De ‘RES bod FruitDelta Rivierenland’
(zie ook artikel: “ Energietransitie in het Lingelandschap” in de Lingeschouw 2020)
Alle 8 gemeentes in regio Rivierenland (waaronder Tiel, Buren en West Betuwe) hebben ingestemd met het bod voor de bijdrage aan de duurzame energieopwekking met zonnepanelen en windturbines. Zie rapport:
Dit bod is ingediend bij het Nationaal Programma, samen met alle andere regio’s in Nederland, zie¹) en ²) hieronder.
In dit bod gaat het om reeds gerealiseerde en geplande projecten, zoals bijvoorbeeld de windturbines bij Deil, op de AVRI en de 7 – 10 geplande windturbines bij Culemborg. Maar het streven is om dit bod te verdubbelen bij de verdere uitwerking, En dat betekent ca. 176 ha aan zonnevelden en ca. 42 windturbines erbij.
De inpassing hiervan wordt een enorme opgave. En het wordt echt spannend welke gevolgen dit zal hebben voor het landschap.
Hoe verder?
Het is nog niet duidelijk hoe de inbreng van partijen, zoals ook de VBL, georganiseerd gaat worden om te komen tot RES 1.0, = de verdere uitwerking van het bod. Wij willen daar niet op wachten maar alvast nadenken welke rol wij als VBL kunnen hebben bij deze uitwerking en we willen werken aan een visie op deze opgave.
Dit willen we doen in de werkgroep Energietransitie in de komende maanden.
Ben je geïnteresseerd en wil je hier ook aan meedoen, geef je dan op door een mail te sturen aan: contact@lingelandschap.nl
Noot:
¹) Met de regionale energiestrategie (=RES) wordt invulling gegeven aan de afspraken in het nationaal klimaatakkoord. De Nederlandse regering heeft het klimaatakkoord van Parijs (2015) onderschreven en verankerd in de klimaatwet (2019). De doelstellingen van Parijs zijn ook verankerd in harde Europese regelgeving en afspraken. Ook de keuze om te stoppen met de gaswinning in Groningen maakt een energietransitie naar andere energiebronnen in Nederland noodzakelijk. Door de afspraken in het nationaal klimaatakkoord zijn decentrale overheden onderdeel van deze wettelijke nationale opgave. De inspanningen die decentrale overheden daarvoor moeten leveren, zijn daardoor groter dan voorheen en niet meer vrijblijvend.
²) Wat gebeurt er landelijk na inleveren ontwerp RES met concept bod? Het PBL( = het Planbureau voor de Leefomgeving) en het Nationaal Programma RES (NPRES) evalueren de ingediende RESsen en biedingen. Doel van de PBL analyse is een landelijk beeld te krijgen van de voortgang (geen PBL oordeel per RES). Het NPRES voert in de zomer gesprekken met de RESsen aan de hand van de evaluatie en er komen gesprekken tussen RESsen. Insteek is het versterken van de RESsen en te kijken of de landelijke opgave 35TWh gehaald is of haalbaar te maken is. Tegelijkertijd werken de drie koepels (VNG, Unie van Waterschappen, en IPO) aan Route35: een verdeelsystematiek die in werking gaat als het uiteindelijk op voorgenoemde wijze niet lukt om de 35 TWh te halen. Deze verdeelsystematiek bestaat op dit moment nog niet – uitgangspunt is steeds een proces van onderop. Route 35 wordt door de koepels vormgegeven en zal worden vastgesteld via de gangbare kanalen van deze koepels met daarna bekrachtiging van het Bestuurlijk Overleg Energie en Klimaat (Minister van EZK, BZK en vertegenwoordiging van de drie koepels).De eventuele verdeelsystematiek zal niet gebaseerd zijn op de omvang van de ingediende biedingen van de regio’s. In oktober wordt de definitieve verdeling van de 35TWh opgave tussen de 30 regio’s bekend.
