Nieuwe landschapselementen

Op woensdagavond 21 mei 2025 gaf Gertjan Sengers van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap na afloop van de ALV een boeiende lezing over het herstel van het Nederlandse cultuurlandschap, met ook een verwijzing naar het Lingelandschap. Aan de hand van een uitgebreide presentatie nam hij de toehoorders mee langs de historische rijkdom aan landschapselementen in Nederland, de teloorgang daarvan in de afgelopen eeuw, en de actuele initiatieven om deze elementen nieuw leven in te blazen.

Verloren rijkdom in het landschap

Sengers begon met het onderstrepen van de unieke biodiversiteit die landschapselementen zoals knotwilgen, elzensingels, hagen, grienden, eendenkooien en boomgaarden herbergen. Deze elementen bieden niet alleen een thuis aan talloze plant- en diersoorten, maar dragen ook bij aan een fraai en karakteristiek landschap. Door schaalvergroting in de landbouw, verstedelijking en infrastructuur zijn veel van deze elementen echter verdwenen.

Een ambitieus keerpunt: het Deltaplan

Een belangrijk keerpunt kwam in 2005 met de presentatie van het Deltaplan voor het Landschap, waarin de ambitie werd uitgesproken om 200.000 kilometer aan landschapselementen aan te leggen. Dit plan werd breed gedragen door 34 maatschappelijke organisaties en leidde in 2007 tot een positieve kosten-batenanalyse. Sengers benadrukte hierbij het belang van samenwerking tussen boeren, natuurorganisaties, overheden en het bedrijfsleven.

Boeren als landschapsbouwers

Succesvolle herstelprojecten, zoals in de Ooijpolder door de VNC, illustreren hoe de ‘boer als aannemer’ een sleutelrol kan spelen. Cruciale factoren zijn onder andere een aanlegvergoeding, langjarige beheervergoeding en grondwaardevergoeding. Daarnaast besprak hij financieringsmogelijkheden zoals publieke en private gelden, openruimteheffingen en bijdragen van het bedrijfsleven.

Van plan naar praktijk

Tot slot werd ingezoomd op praktische stappen om landschapsherstel te realiseren: van het opknappen van bestaande elementen en goed beheer, tot het verbinden van landschapselementen en het samenwerken met grootgrondbezitters.

Landschap als toekomstvisie

Herstel van het cultuurlandschap is haalbaar en waardevol — niet alleen ecologisch, maar ook economisch en cultureel. Gertjan Sengers wist met zijn verhaal te inspireren en liet zien dat landschap niet alleen verleden is, maar vooral ook toekomst.

Het Ooijpolderproject heeft de VBL geïnspireerd tot het project Nieuwe landschapselementen.

Meer informatie over de VNC vindt u op www.nederlandscultuurlandschap.nl

De VBL wil een bijdrage leveren aan een verbetering van het Lingelandschap en de biodiversiteit, door meer landschapselementen toe te voegen zoals: hagen, heggen, bomenrijen en struiken. 

Er wordt daarbij met nadruk gezocht naar de verbinding met andere initiatieven, maar ook naar de verbinding van gebieden met elkaar. De Linge is daarbij de landschappelijke drager, waar initiatieven elkaar vinden en versterken.

Doel van dit project is om een uitvoeringsplan op te stellen dat zal aangeven waar – waarom – welke landschapselementen toegevoegd of hersteld kunnen worden en welk effect en verbeteringen er bereikt moet worden in het landschap.

Het doel wordt bereikt in twee fases; de eerste fase betreft het opstellen van dit uitvoeringsplan; de tweede fase gaat over de uitvoering, dus realisatie van de nieuwe landschapselementen volgens het uitvoeringsplan. Hiervoor kan vervolgens wederom een beroep worden gedaan op o.a. het duurzaamheidsfonds. 

Er wordt uitgegaan van ėėn van de opgaves in het Groenblauw Raamwerk Rivierenland: “Het versterken van de Oost – West verbinding: de Linge”. 

Dit sluit goed aan bij de VBL als beschermer van het Lingelandschap. Het sluit ook goed aan bij initiatieven zoals bijvoorbeeld de vlinderlinten.

Het streven is zo concreet mogelijk te werk te gaan, zodat de bomen, hagen en struiken binnen een aantal jaren het landschap verrijken en de biodiversiteit verhogen. 

Op zaterdag 12 april 2025 is de eerste fase gepresenteerd op de duurzaamheidsexpositie van Betuwewind / Duurzaamheidsfonds. De visualisatie vindt u hier.

Dankzij een succesvolle beplantingsactie kunnen inwoners van de gemeente West Betuwe (waaronder ook onze leden) hun erf en kavelgrenzen verfraaien met streekeigen bomen en struiken. In het buitengebied van West Betuwe worden in totaal 4.955 struiken, 42 laanbomen en 87 fruitbomen geplant. De eerste boom werd uitgereikt door wethouder Joke van Vrouwerff van de gemeente West Betuwe. Dit draagt niet alleen bij aan een mooier landschap, maar ook aan een grotere biodiversiteit.

Het project, georganiseerd door Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG) en de gemeente West Betuwe, biedt gunstige subsidiemogelijkheden. Hierdoor is het voor particulieren aantrekkelijk om hun terrein op een natuurvriendelijke manier in te richten.

Binnenkort komt er een nieuwe mogelijkheid om je aan te melden als deelnemer. Wil jij ook bijdragen aan een gevarieerd en streekeigen Lingelandschap? Kijk dan op de website van de SLG: www.slgelderland.nl

Laten zien dat het kan, laten zien dat het landschap verrijkt kan worden in plaats van uitgekleed en verarmd, dat is wat we ons ten doel hebben gesteld met het projectplan “Nieuwe Landschapselementen”.  Concreet maken wat hard nodig is om de biodiversiteit in het rivierengebied en boost te geven.

Een herstelplan voor het landschap!

Sinds de ruilverkaveling is in toenemende mate de verzakelijking van het landschap te zien en zijn heel veel kleinschalige landschapselementen verloren gegaan. En dat proces gaat door. Denk daarbij aan de verdwenen struiken, hagen, linten met bomen.  Met hun is een groot deel van de biodiverstiteit verdwenen. Als VBL dromen we van een landschap waarin opnieuw kleine landschapselementen een plek krijgen, waar linten met bomen en struiken het landschap verrijken en de biodiversiteit verbeterd wordt.

In vele beleidstukken is hier aandacht voor (zie ook Landschapsontwikkelingsplan West Betuwe). Woorden!  Wie zorgt ervoor dat deze plannen uitgevoerd gaan worden en de achteruitgang van natuur en landschap en halt wordt toegeworpen?

We verwachten veel van onze overheden, maar we kunnen ook als vereniging en bewoners van dit gebied een bijdrage leveren aan de verbetering van onze leefomgeving.  In de Ooijpolder bij Nijmegen is dat gelukt! Een herstelprogramma waarbij maar liefst dertig kilometer landschapselementen is aangelegd. Zo’n herstelplan zien wij in de Tielerwaard waarbij het karakteristieke Rivierenlandschap weer kracht krijgt.

Als Vereniging tot Behoud van het Lingelandschap gaan wij de handen uit de mouwen steken. We gaan verkennen waar het mogelijk is en straks realiseren, daar waar het kan. Een herstelplan voor het landschap!

Dit zal veel werk vergen en daarom zijn we op zoek naar leden die zich hier actief voor willen inzetten. Er is genoeg om te doen dus geef je op!

Lees hier de volledige tekst van het plan.

Wil jij hier ook een bijdrage aan leveren? Geef je dan op via contact@lingelandschap.nl